Από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο…μια «δυναμική» μετάβαση
Η μετάβαση από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο είναι μια σημαντική αλλαγή στη ζωή των παιδιών, που σαν γονείς δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε.
Παρόλο που τα παιδιά αυτής της ηλικίας έχουν βιώσει παρόμοιες μεταβάσεις και στο παρελθόν, όταν για παράδειγμα πήγαν από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό, η αλλαγή αυτή είναι κάτι παραπάνω από αλλαγή τάξης. Αποτελεί μια ολόκληρη διαδικασία, η οποία περιλαμβάνει όλες τις περιπλοκές που συνεπάγεται μια αλλαγή. Είναι μια μετάβαση από την παιδική ηλικία στην εφηβική, από την
εξάρτηση στην ανεξαρτησία, από το γνώριμο στο άγνωστο, από την υπακοή στην αναζήτηση, από τις φιλίες στις σχέσεις κ.ο.κ.
Πέραν όμως από τις αναπτυξιακές, συναισθηματικές και κοινωνικές αλλαγές που τα παιδιά θα κληθούν να αντιμετωπίσουν στο Γυμνάσιο, υπάρχουν και οι αντικειμενικές διαφορές Δημοτικού-Γυμνασίου.
Διότι στην ουσία και εδώ αλλάζουν όλα : περισσότεροι καθηγητές, περισσότερα μαθήματα, δουλειά στο σπίτι, εξετάσεις, εργασίες, περισσότερες δραστηριότητες και συνεπώς ευθύνες. Οι απαιτήσεις του Γυμνασίου σήμερα είναι πολύ πιο μεγάλες από άλλοτε. Είναι λοιπόν απόλυτα φυσιολογικό αρκετά από τα παιδιά της πρώτης τάξης του Γυμνάσιου να εμφανίσουν δυσκολίες προσαρμογής στα νέα δεδομένα συνήθως από την πρώτη μέρα της σχολικής χρονιάς, οι οποίες μπορεί να διαρκέσουν από ένα μήνα μέχρι και ολόκληρη την φοίτηση του παιδιού στο Γυμνάσιο, εάν αυτό δεν λάβει την απαραίτητη στήριξη εγκαίρως.
Η μετάβαση αυτή βέβαια δεν απασχολεί και δεν επηρεάζει όλα τα παιδιά με τον ίδιο τρόπο. Άλλα παιδιά θα ενταχθούν ομαλά και άλλα λιγότερο ομαλά και αυτό εξαρτάται από πλήθος παραγόντων. Αυτό που είναι όμως σχεδόν βέβαιο είναι ότι τα παιδιά που αντιμετώπιζαν δυσκολίες στο Δημοτικό, θα είναι περισσότερο αγχωμένα φοβισμένα και ανήσυχα απ’ ότι τα παιδιά που είχαν καλύτερη επίδοση και μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στο Δημοτικό.
Σύμφωνα με πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα όλα τα παιδιά σε αυτή τη μετάβαση φοβούνται και έχουν άγχος για αρκετά πράγματα που για ΄μας τους μεγάλους μπορεί να φαντάζουν απλά αλλά για τα παιδιά μας δεν είναι όπως:
¨ οι καινούργιοι χώροι των κτιρίων, στους οποίους μπορεί να φοβούνται μήπως χαθούν
¨ η επαφή με τα παιδιά άλλων σχολείων που θα γίνουν οι καινούργιοι συμμαθητές τους
¨ η επαφή με τα μεγαλύτερα παιδιά του Γυμνασίου
¨ ο φόβος για πειράγματα επιθέσεις και κακομεταχειρίσεις
¨ τα καινούργια και δυσκολότερα μαθήματα
¨ ο τρόπος διδασκαλίας των καθηγητών
¨ η νέα κλίμακα αξιολόγησης (0-20)
¨ οι ωριαίες απουσίες και μια σειρά από άλλα πρακτικά αλλά όχι λιγότερο ουσιαστικά ζητήματα απασχολούν επίσης τους δωδεκαετείς μαθητές.
Ένας από τους πιο εμφανείς τρόπους για να διαπιστώσει κανείς δυσκολίες προσαρμογής είναι η μειωμένη επίδοση των μαθητών στα μαθήματα, ειδικά στα πρώτα tests και στο πρώτο τρίμηνο. Η έρευνα έχει δείξει ότι συχνά υπάρχει πτώση στην επίδοση και στα αποτελέσματα ενός μαθητή που βιώνει δυσκολίες προσαρμογής στο Γυμνάσιο.
Πρέπει όμως να ξεκαθαριστεί ότι ένας μαθητής που στο Δημοτικό είχε μέσο όρο βαθμολογίας 9 δεν είναι απαραίτητο πώς θα αξιολογείται με μέσο όρο 18 στο Γυμνάσιο. Οι δυσκολίες που ορισμένοι μαθητές παρουσίαζαν στη μάθηση ορισμένων διδακτικών αντικειμένων στο Δημοτικό συνήθως αυξάνονται στο Γυμνάσιο. Το γεγονός αυτό δεν αποδίδεται μόνο στην αύξηση των απαιτήσεων του γνωστικού περιεχομένου των συγκεκριμένων διδακτικών αντικειμένων αλλά και στην επίδραση άλλων παραγόντων, ενδογενών (π.χ. συναισθηματικοί) ή μη (π.χ. διαπροσωπικές σχέσεις, οικογενειακό περιβάλλον).
Σύμφωνα με ερευνητές η μετάβαση αυτή περιλαμβάνει τέσσερις φάσεις:
Την προετοιμασία, την μεταφορά, την επαγωγή και την ενσωμάτωση
Η προετοιμασία αρχίζει νωρίς, όταν ο μαθητής είναι στο Δημοτικό σχολείο, και περιλαμβάνει μια σειρά από δράσεις που αφορούν στο συναισθηματικό και στο γνωστικό τομέα. Μέσα από αυτές ο μαθητής αναπτύσσει γνώσεις και δεξιότητες που τον χαρακτηρίζουν ως προσωπικότητα και ως μέλος κοινωνικών ομάδων. Η μεταφορά από το μαθητή αυτών των χαρακτηριστικών και των δυνατοτήτων στο Γυμνάσιο τον βοηθά να γεφυρώσει σε μια δεύτερη φάση τη μια βαθμίδα με την άλλη. Η επαγωγή είναι μια καθημερινή διαδικασία χρησιμοποίησης και εξέλιξης των γνώσεων και των μηχανισμών που έχουν αποκτηθεί κατά την προετοιμασία και έχουν μεταφερθεί από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο. Η διαδικασία αυτή θα οδηγήσει στην ενσωμάτωση, την τελική φάση, στο τέλος της οποίας ο μαθητής αισθάνεται ασφαλής και σίγουρος για το νέο του ρόλο ως μαθητής του Γυμνασίου.
Η διάρκεια της κάθε φάσης μπορεί να είναι διαφορετική για τον κάθε μαθητή. Συνεπώς, η καλή προετοιμασία ενδέχεται να φέρει την ενσωμάτωση γρηγορότερα. Αυτή λαμβάνει χώρα από τα χρόνια του Δημοτικού και εμπλέκει πλήθος ανθρώπων που έχουν την ευθύνη των παιδιών όπως γονείς, δάσκαλοι, φίλοι.
Σαν γονείς είναι σημαντικό να συζητάτε με το παιδί σας όλα όσα το απασχολούν, να απομυθοποιείτε καταστάσεις που το βασανίζουν, αλλά και να του αφήνετε χώρο να αρχίσει να αναπτύσσεται αυτόνομα. Επίσης είναι σημαντικό να εξασφαλίσετε ότι το παιδί σας έχει χρόνο για πράγματα που το ευχαριστούν και το ξεκουράζουν. Τέλος, είναι πολύ σημαντικό η προετοιμασία στο γνωστικό τομέα να συμβαδίζει με τη συναισθηματική ενδυνάμωση.
Το πέρασμα από το δημοτικό στο γυμνάσιο είναι μια ακόμη αλλαγή στη ζωή του παιδιού αλλά και στη ζωή του γονέα. Όπως και με τις άλλες αλλαγές, χρειάζεται χρόνος, υπομονή και θετική στάση από όλα τα εμπλεκόμενα μέλη. Το παιδί που εισπράττει απαισιοδοξία από το περιβάλλον του είναι πιθανότερο να αντιμετωπίσει δυσκολίες σε αυτή τη μετάβαση απ’ ότι ένα παιδί που είναι θωρακισμένο με αισιοδοξία. Μια θερμή υποστήριξη σε αυτή τη δύσκολη περίοδο βοηθάει πολύ τα παιδιά μας σε αυτό το νέο ξεκίνημα.
Παρόλα αυτά είναι πολύ πιθανόν να ερωτηθείτε από το παιδί σας γιατί πρέπει να περάσει από τόσες δυσκολίες μέχρι να μεγαλώσει… Μια καλή απάντηση σε αυτό το ερώτημα που αφορά όλους μας έχει δοθεί από τον Barrie Hopson και είναι η ακόλουθη: «….Τίποτα και κανείς δεν παραμένει ίδιος. Η φύση απεχθάνεται τα κενά και την στασιμότητα. Ένα σταθερό σημείο δείχνει ότι είναι μια στάση ενός ταξιδιού από τον ένα τόπο στον άλλο. Αν σταθείς κάπου για πολύ το ταξίδι σου θα φθάσει στο τέλος. Μείνε και διασκέδασε αλλά όμως να ξέρεις ότι σε περιμένουν πολλά και διαφορετικά πράγματα ακόμα. Μπορεί να μην είσαι ικανός να διακόψεις το ταξίδι αλλά μπορείς να πετάξεις!»
Μάντη Ειρήνη Ψυχοπαιδαγωγός
Παρόλο που τα παιδιά αυτής της ηλικίας έχουν βιώσει παρόμοιες μεταβάσεις και στο παρελθόν, όταν για παράδειγμα πήγαν από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό, η αλλαγή αυτή είναι κάτι παραπάνω από αλλαγή τάξης. Αποτελεί μια ολόκληρη διαδικασία, η οποία περιλαμβάνει όλες τις περιπλοκές που συνεπάγεται μια αλλαγή. Είναι μια μετάβαση από την παιδική ηλικία στην εφηβική, από την
Πέραν όμως από τις αναπτυξιακές, συναισθηματικές και κοινωνικές αλλαγές που τα παιδιά θα κληθούν να αντιμετωπίσουν στο Γυμνάσιο, υπάρχουν και οι αντικειμενικές διαφορές Δημοτικού-Γυμνασίου.
Διότι στην ουσία και εδώ αλλάζουν όλα : περισσότεροι καθηγητές, περισσότερα μαθήματα, δουλειά στο σπίτι, εξετάσεις, εργασίες, περισσότερες δραστηριότητες και συνεπώς ευθύνες. Οι απαιτήσεις του Γυμνασίου σήμερα είναι πολύ πιο μεγάλες από άλλοτε. Είναι λοιπόν απόλυτα φυσιολογικό αρκετά από τα παιδιά της πρώτης τάξης του Γυμνάσιου να εμφανίσουν δυσκολίες προσαρμογής στα νέα δεδομένα συνήθως από την πρώτη μέρα της σχολικής χρονιάς, οι οποίες μπορεί να διαρκέσουν από ένα μήνα μέχρι και ολόκληρη την φοίτηση του παιδιού στο Γυμνάσιο, εάν αυτό δεν λάβει την απαραίτητη στήριξη εγκαίρως.
Η μετάβαση αυτή βέβαια δεν απασχολεί και δεν επηρεάζει όλα τα παιδιά με τον ίδιο τρόπο. Άλλα παιδιά θα ενταχθούν ομαλά και άλλα λιγότερο ομαλά και αυτό εξαρτάται από πλήθος παραγόντων. Αυτό που είναι όμως σχεδόν βέβαιο είναι ότι τα παιδιά που αντιμετώπιζαν δυσκολίες στο Δημοτικό, θα είναι περισσότερο αγχωμένα φοβισμένα και ανήσυχα απ’ ότι τα παιδιά που είχαν καλύτερη επίδοση και μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στο Δημοτικό.
Σύμφωνα με πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα όλα τα παιδιά σε αυτή τη μετάβαση φοβούνται και έχουν άγχος για αρκετά πράγματα που για ΄μας τους μεγάλους μπορεί να φαντάζουν απλά αλλά για τα παιδιά μας δεν είναι όπως:
¨ οι καινούργιοι χώροι των κτιρίων, στους οποίους μπορεί να φοβούνται μήπως χαθούν
¨ η επαφή με τα παιδιά άλλων σχολείων που θα γίνουν οι καινούργιοι συμμαθητές τους
¨ η επαφή με τα μεγαλύτερα παιδιά του Γυμνασίου
¨ ο φόβος για πειράγματα επιθέσεις και κακομεταχειρίσεις
¨ τα καινούργια και δυσκολότερα μαθήματα
¨ ο τρόπος διδασκαλίας των καθηγητών
¨ η νέα κλίμακα αξιολόγησης (0-20)
¨ οι ωριαίες απουσίες και μια σειρά από άλλα πρακτικά αλλά όχι λιγότερο ουσιαστικά ζητήματα απασχολούν επίσης τους δωδεκαετείς μαθητές.
Ένας από τους πιο εμφανείς τρόπους για να διαπιστώσει κανείς δυσκολίες προσαρμογής είναι η μειωμένη επίδοση των μαθητών στα μαθήματα, ειδικά στα πρώτα tests και στο πρώτο τρίμηνο. Η έρευνα έχει δείξει ότι συχνά υπάρχει πτώση στην επίδοση και στα αποτελέσματα ενός μαθητή που βιώνει δυσκολίες προσαρμογής στο Γυμνάσιο.
Πρέπει όμως να ξεκαθαριστεί ότι ένας μαθητής που στο Δημοτικό είχε μέσο όρο βαθμολογίας 9 δεν είναι απαραίτητο πώς θα αξιολογείται με μέσο όρο 18 στο Γυμνάσιο. Οι δυσκολίες που ορισμένοι μαθητές παρουσίαζαν στη μάθηση ορισμένων διδακτικών αντικειμένων στο Δημοτικό συνήθως αυξάνονται στο Γυμνάσιο. Το γεγονός αυτό δεν αποδίδεται μόνο στην αύξηση των απαιτήσεων του γνωστικού περιεχομένου των συγκεκριμένων διδακτικών αντικειμένων αλλά και στην επίδραση άλλων παραγόντων, ενδογενών (π.χ. συναισθηματικοί) ή μη (π.χ. διαπροσωπικές σχέσεις, οικογενειακό περιβάλλον).
Σύμφωνα με ερευνητές η μετάβαση αυτή περιλαμβάνει τέσσερις φάσεις:
Την προετοιμασία, την μεταφορά, την επαγωγή και την ενσωμάτωση
Η προετοιμασία αρχίζει νωρίς, όταν ο μαθητής είναι στο Δημοτικό σχολείο, και περιλαμβάνει μια σειρά από δράσεις που αφορούν στο συναισθηματικό και στο γνωστικό τομέα. Μέσα από αυτές ο μαθητής αναπτύσσει γνώσεις και δεξιότητες που τον χαρακτηρίζουν ως προσωπικότητα και ως μέλος κοινωνικών ομάδων. Η μεταφορά από το μαθητή αυτών των χαρακτηριστικών και των δυνατοτήτων στο Γυμνάσιο τον βοηθά να γεφυρώσει σε μια δεύτερη φάση τη μια βαθμίδα με την άλλη. Η επαγωγή είναι μια καθημερινή διαδικασία χρησιμοποίησης και εξέλιξης των γνώσεων και των μηχανισμών που έχουν αποκτηθεί κατά την προετοιμασία και έχουν μεταφερθεί από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο. Η διαδικασία αυτή θα οδηγήσει στην ενσωμάτωση, την τελική φάση, στο τέλος της οποίας ο μαθητής αισθάνεται ασφαλής και σίγουρος για το νέο του ρόλο ως μαθητής του Γυμνασίου.
Η διάρκεια της κάθε φάσης μπορεί να είναι διαφορετική για τον κάθε μαθητή. Συνεπώς, η καλή προετοιμασία ενδέχεται να φέρει την ενσωμάτωση γρηγορότερα. Αυτή λαμβάνει χώρα από τα χρόνια του Δημοτικού και εμπλέκει πλήθος ανθρώπων που έχουν την ευθύνη των παιδιών όπως γονείς, δάσκαλοι, φίλοι.
Σαν γονείς είναι σημαντικό να συζητάτε με το παιδί σας όλα όσα το απασχολούν, να απομυθοποιείτε καταστάσεις που το βασανίζουν, αλλά και να του αφήνετε χώρο να αρχίσει να αναπτύσσεται αυτόνομα. Επίσης είναι σημαντικό να εξασφαλίσετε ότι το παιδί σας έχει χρόνο για πράγματα που το ευχαριστούν και το ξεκουράζουν. Τέλος, είναι πολύ σημαντικό η προετοιμασία στο γνωστικό τομέα να συμβαδίζει με τη συναισθηματική ενδυνάμωση.
Το πέρασμα από το δημοτικό στο γυμνάσιο είναι μια ακόμη αλλαγή στη ζωή του παιδιού αλλά και στη ζωή του γονέα. Όπως και με τις άλλες αλλαγές, χρειάζεται χρόνος, υπομονή και θετική στάση από όλα τα εμπλεκόμενα μέλη. Το παιδί που εισπράττει απαισιοδοξία από το περιβάλλον του είναι πιθανότερο να αντιμετωπίσει δυσκολίες σε αυτή τη μετάβαση απ’ ότι ένα παιδί που είναι θωρακισμένο με αισιοδοξία. Μια θερμή υποστήριξη σε αυτή τη δύσκολη περίοδο βοηθάει πολύ τα παιδιά μας σε αυτό το νέο ξεκίνημα.
Παρόλα αυτά είναι πολύ πιθανόν να ερωτηθείτε από το παιδί σας γιατί πρέπει να περάσει από τόσες δυσκολίες μέχρι να μεγαλώσει… Μια καλή απάντηση σε αυτό το ερώτημα που αφορά όλους μας έχει δοθεί από τον Barrie Hopson και είναι η ακόλουθη: «….Τίποτα και κανείς δεν παραμένει ίδιος. Η φύση απεχθάνεται τα κενά και την στασιμότητα. Ένα σταθερό σημείο δείχνει ότι είναι μια στάση ενός ταξιδιού από τον ένα τόπο στον άλλο. Αν σταθείς κάπου για πολύ το ταξίδι σου θα φθάσει στο τέλος. Μείνε και διασκέδασε αλλά όμως να ξέρεις ότι σε περιμένουν πολλά και διαφορετικά πράγματα ακόμα. Μπορεί να μην είσαι ικανός να διακόψεις το ταξίδι αλλά μπορείς να πετάξεις!»
Μάντη Ειρήνη Ψυχοπαιδαγωγός
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου